Szlaki turystyczne i ścieżki edukacyjne oraz Green Velo

Puszczę Białowieską zwiedzać można, przemierzając kilkanaście szlaków turystycznych, dzięki którym można odkrywać piękno naszego regionu. Jest to świetny sposób na spędzenie czasu i zwiedzanie Białowieży oraz okolic.

Szlak biegnie przez Rezerwat Krajobrazowy im. Władysława Szafera, który utworzono  w 1921 r. Wydzielenie tego rezerwatu wzdłuż drogi łączącej dwie miejscowości pozwoliło na ochronę tamtejszej flory i fauny oraz niemal 37, pochodzących z X-XIII wieku, kurhanów. W połowie szlak przecina szosę Hajnówka – Białowieża i prowadzi do Rezerwatu Pokazowego Żubrów.

Jest to historyczny szlak, który prowadzi w głąb kniei. Podążając drogami, które przemierzały oddziały partyzantów, dotrzemy do cennych z punktu widzenia  kulturowego i przyrodniczego miejsc. Rozpoczynająca się w Hajnówce trasa prowadzi przez rezerwat „Lipiny”, który powstał, by chronić jedyne na terenie Puszczy stanowisko dębu bezszypułkowego, oraz przez tajemniczy rezerwat „Szczekotowo”, chroniący największe w puszczy zbiorowisko kurhanowe (131 obiektów z X-XIII w.). 7 km dalej docieramy do skraju lasu i osady Świnoroje z polem namiotowym i ścieżką dydaktyczną „Pod Dębami” należącą do  Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszczy Białowieskiej”.

Ścieżka ta przybiera formę turystycznej obwodnicy. Jest to szlak, na którym rozgrywały się powstańcze i wojenne wydarzenia. Szlak biegnie poprzez obrzeża puszczy do wsi Orzeszkowo, w której znajduje się pomnik rozstrzelanych w 1863 r. powstańców oraz krzyż z  okresu II wojny światowej, będący podziękowaniem mieszkańców za ocalenie wsi przed spaleniem. Dalej trafiamy do miejscowości Łozice, nieopodal której znajduje się pomnik walk polskich i radzieckich partyzantów z okupantem hitlerowskim. Teraz droga prowadzi w leśne głusze do pomnika przyrody nazywanego„Car Dąb”. Choć to potężne drzewo uschło w 1984 r., wciąż stoi, strzegąc leśnych zakątków. Podążając na wschód, docieramy do trasy przejazdowej kolejki wąskotorowej. Droga biegnie przy rezerwacie „Głęboki Kąt”, chroniącym bór świerkowy. Za szosą prowadzącą do Białowieży, skręcamy na północ, kierując się w stronę leśnej drogi, którą dochodzimy do miejsca, w którym w latach 1941-1943 dokonywano straceń.

Szlak prowadzi Drogą Sinicką w głąb puszczy przez rezerwaty: Podcerkwa, Berezowo, Olszanka Myśliszcze, Michnówka, chroniące przede wszystkim miejsca życia motyli dziennych oraz kraśników, do leśnej osady Topiło, która jest też ostatnim przystankiem kolejki wąskotorowej. Główną tutejszą atrakcją jest zlokalizowany w pobliżu sztuczny zbiornik wodny podzielony groblą. Znajdują się na niej: niewielki skansen kolejki leśnej, a opodal stawu – wiaty i miejsce na ognisko. Akwen okala ścieżka edukacyjna zatytułowana „Puszczańskie Drzewa”.

Wszędzie rozbrzmiewają ptasie trele. Ciekawe widoki oferuje też ścieżka poświęcona ochronie orlika krzykliwego. Na specjalnie opracowanych 10 planszach umieszczone zostały informacje o tym, jak ewoluowała białowieska populacja orlików.

Początkiem szlaku jest zabytkowy, drewniany dworzec Białowieża Towarowa (obecnie znajduje się tam „Restauracja Carska”). Prowadzi on dalej przez wsie Podolany I i Podolany II, do Ośrodka Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”, który stanowi część Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza Białowieska” należącego do Nadleśnictwa Białowieża. W ośrodku tym można pogłębić wiedzę o puszczy oraz obejrzeć tematyczne wystawy przyrodnicze. Następnie szlak Traktem Jagiellońskim biegnie do  miejscowości usytuowanych w lesie: Czerwonki i Osady Zwierzyniec.

Szlak ten częściowo pokrywa się ze ścieżką edukacyjną „Krajobrazy Puszczy” oraz ze szlakiem niebieskim. Rozpoczyna się przy białowieskim Parku Pałacowym, biegnie nieopodal zabytkowego dworca Białowieża Towarowa (dziś jest tam „Restauracja Carska”), dociera do śródleśnego Ośrodka Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”. Droga ta upamiętnia wojenną przeszłość oraz miejsca kaźni.  Jednym z nich jest dawna żwirownia z pomnikiem przypominającym o zbrodni hitlerowskiej na 77 mieszkańcach Białowieży oraz okolic. To największe miejsce straceń w tym rejonie z okresu okupacji niemieckiej. Kolejne znajduje się w pobliżu ulicy Granicznej w Białowieży, do której dotrzemy, mijając wsie Podolany I i Podolany II. Stracono tam 13 osób podejrzanych o współpracę z partyzantami.

To długi szlak dokładnie zapoznający z Puszczą Białowieską. Prowadzi on przez Pogorzelce z drewnianą architekturą wsi podlaskiej, przez uroczysko Stara Białowieża ze ścieżką edukacyjną „Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewskich” do leśnych rozdroży na granicach Parku Białowieskiego i miejscowości Gruszki, będącej siedzibą Nadleśnictwa Browsk. Na tym szlaku turysta spotka: liczne ścieżki edukacyjne, na przykład Złoty szlak  św. Eustachego z kapliczką wrzeźbioną w liczącym 360 lat dębie, promieniomierz, czyli zegar słoneczny, herbarium oraz Izbę Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. Będzie też można z bliska przyjrzeć się realizacji projektu „Żubr w kadrze”, którego celem jest całodobowa obserwacja żubra i innych zwierząt żyjących z białowieskiej puszczy (www.lasy.com.pl/web/browsk). Stąd dotrzemy do Babiej Góry z wieżą widokowa Maruszka. Na koniec trafimy nad Zalew Siemianówka, gdzie uprawiać można wodne sporty i odpoczywać nad wodą.

Podążając tą trasą dotrzemy w głąb puszczy, docierając do wsi Pogorzelce, gdzie mieści się galeria „Kresy” z wyrobami sztuki ludowej. Dalej czeka na nas Uroczysko Stara Białowieża z kilkusetmetrową ścieżką edukacyjną – „Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewskich”. Kierując się Drogą Narewkowską przez Janowo do Narewki będziemy podziwiać piękno przyrody i wdychać świeże powietrze.

Szlak obejmuje urokliwe obszary leśne w północnej części Białowieskiego Parku, rozpoczyna się w osadzie Zamsze, której nazwa pochodzi od wsi, która istniała tu przed II wojną światową. Kierując się na zachód, dotrzemy za Kosy Most, mijając: Uroczysko Głuszec (tu czeka nas ekspozycja kolejki wąskotorowej), Uroczysko Wilczy Szlak (od niego właśnie pochodzi nazwa szlaku), ścieżkę edukacyjną „Przez trzy zbiorowiska”. Zwrócimy też uwagę na imponujących rozmiarów dąb. Przy Kosym Moście rozpoczyna się dwustumetrowy, czarny szlak do ostoi żubrów. Na koniec dotrzemy do Narewki.

To okrężna droga pokrywająca się częściowo z „Wilczym Szlakiem”. Prowadzi ona wokół uroczyska Głuszec, gdzie znajdują się pozostałości mielerza do wypalania węgla drzewnego; ekspozycja leśnej kolejki wąskotorowej, przez Polanę Masiewską z wsią zabudowaną szeregowo wsią Masiewo Stare. W jej okolicy rozpoczyna się dwukilometrowy szlak oznakowany kolorem czarnym, prowadzący do ostoi żubrów „Czoło” oraz do cmentarza ewangelickiego.

Droga rozpoczyna się na składnicy przed „Kosym Mostem” i prowadzi wzdłuż doliny Narewki, ukazując jeden z ciekawszych zakątków północnej części parku. Na szlaku spotkamy: wieżę widokową, dobrze zachowane zbiorowiska leśne, głównie grądy i olsy. Ciekawym miejscem jest punkt widokowy, architekturą przypominający tradycyjne brogi. Roztacza się stąd widok na obszar ścisłej ochrony.

To z kolei krótki szlak spacerowy, na którym będziemy mogli podziwiać wielowiekową historię i piękno miasta Kleszczele. Wyruszając spod pomnika Zygmunta, dotrzemy do najciekawszych punktów w mieście, o których znaczeniu poinformują nas specjalnie przygotowane tablice przedstawiające obiekty sakralne oraz historię miasta związaną ze społecznością żydowską, Holendrami. Możemy też zajrzeć do Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka”, gdzie obejrzymy Ametystową Komnatę, wystawa rzeźb Sławomira Smyka. Zachwyci nas też filiżanka smaków.